JERZY ZASKIEWICZ - Księga, Wędrówki 2, YAMA, Arduino
Przekop Wisły
Rok 1888 to dla Żuław Wiślanych rok wielkiej powodzi - 25 marca tereny w delcie Wisły wracają do stanu z czasów średniowiecznych. Koszty usuwania skutków powodzi były tak wielkie (ok. 30 mln marek), że przekroczyły budżet opracowanego już w 1877roku projektu budowy Przekopu Wisły. Gazeta Olsztyńska podaje krótkie informacje o sytuacji na Żuławach:
„Nr 14 (6 kwiecień 1888). Z Elbląga donoszą, że wyrządzone przez powódź szkody dochodzą do 30 milionów marek. Górna część miasta sterczy jakoby wyspa zupełnie odcięta od świata. Z Torunia wysłano do Elbląga i Malborka oddział pionierów. Wysokość wody w Elblągu jest tak wielką, że domy pod piętro stoją w wodzie. Z Elbląga donoszą, że z powodu przerwania tamy w Jonasdorfie wody Nogatu zalały przestrzeń wynoszącą 12 mil kwadratowych. 77 wsi stoi pod wodą, a 30 tysięcy ludzi pozostało bez dachu. Na pewnym wale znajduje się 400 ludzi i bydło pod gołym niebem bez dachu i żywności. Zatelegrafowano o sprowadzenie parowców.
Nr 18 (4 maj 1888). Elbląg. Szkody wyrządzone przez powódź w tutejszej okolicy obliczone zostały urzędowo na 15 milionów 734 tysiące 690 marek. Bydła i koni utonęło 700 sztuk, świń zaś 1500. Otaksowanie szkód mogło być tylko powierzchownie podjęte, ponieważ jeszcze wiele domów, płotów i wałów stoi pod wodą. Jak zaznacza urzędowe opracowanie, bydła utopiło się znacznie więcej, nie mówiąc już o ptactwie domowym.
Nr 33 (17 sierpień 1888). Elbląg. Okropne nieszczęście wydarzyło się w okolicy powodzią dotkniętej. Pewien maszynista, zatrudniony przy maszynie którą wodę usuwano, spadł w dół, z którego wodę dobywano i w tej chwili został pochwycony przez prąd wodny i wciągnięty do węża. W miejscu gdzie rura tworzyła zgięcie zatrzymał się, i tu musiał się z powodu braku powietrza udusić. We wschodnim zakręcie tutejszej cieśniny utonęło czółno, napełnione kamieniami, przyczem pięć osób znalazło śmierć w nurtach rzeki.” (Mikrofilm ze Zbiorów Specjalnych Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, sygnatura OMF 377).
Parlament pruski uchwala odpowiednie ustawy: nr 9303 z dnia 20 czerwca 1888 roku, nr 10206 z dnia 25 czerwca 1900 roku i nr 11057 z 20 lipca 1910 roku. Szczegółowy plan robót, według projektu radców budowlanych Alsena i Fahla, był gotowy na wiosnę 1891 roku. W tym roku kończono już podstawowe prace ziemne na Kanale Cesarza Wilhelma (Kilońskim) i firma Philip Holzman und Co. przerzuciła część maszyn i personelu na plac budowy Przekopu Wisły. Już 13 sierpnia 1891 roku rusza do pracy pierwszy „Lubecki Suchy Bager” o napędzie parowym. Docelowo sprowadzono sześć „Lubeckich Bagrów” i jeden holenderski. Od 6 czerwca 1893 roku wydajność wydobycia ziemi z przekopu wynosiła około 19 000 metrów sześciennych na dobę. Cesarz Wilhelm II odwiedził budowę przy okazji wizyty w Gdańsku w maju 1891 roku, a uroczystego otwarcia Przekopu Wisły, w dniu 31 marca 1895 roku, dokonał prezydent Prus Zachodnich von Gossler. Gazeta Olsztyńska informuje:
„Nr 37 (7 maj 1892). Dnia 18 rano obejrzy cesarz roboty około przekopu przez niziny i uda się wodą do Tczewa i Malborka.
Nr 29 (środa, 10 kwiecień 1895). W niedzielę o godz. 8 wieczorem odbyło się uroczyste przebicie kanału pod Siedlersfähre. Ponieważ cesarz nie przybył na tę uroczystość, przeto p. Gossler uderzył pierwszy łopatą, a przez noc nowe ujście Wisły rozszerzyło się na 300 metrów i woda wzniosła się już na 2,14 metra wysokości.” (Mikrofilm ze Zbiorów Specjalnych Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Osztynie, sygnatura OMF 377).
W sierpniu 1898 roku Mikoszewo odwiedził książę Albrecht Hohenzollern, co upamiętniono nazwą wzgórza widokowego i ustawieniem pamiątkoego obelisku. W roku 1995 w Świbnie ustawiono kolejny głaz z tablicą upamietniający 100-lecie otwarcia tej tak ważnej dla Żuław inwestycji.
Wraz z przekopem wykonano dwie śluzy w Przegalinie (północną i południową), łączące Przekop Wisły z Martwą Wisłą i śluzę Gdańskiej Głowie oddzielającą Wisłę od Szkarpawy. Śluza północna w Przegalinie połączona była z portem rzecznym. Śluza południowa służyła głównie do przepraw tratew. Całość kosztów tej części inwestycji wyniosła około 20 mln marek. Komunikację miedzy brzegami Przekopu Wisły utrzymywały promy. Jeden kolejowy i dwa dla wozów konnych i nielicznych jeszcze samochodów i osób pieszych. W latach 70-tych XX wieku przebudowano śluzę południową - oddano ja do użytku 20 czerwca 1980 roku, a śluzę północną odcięto od portu, tym samym likwidując ją. Obecnie ruch statków w Przegalinie odbywa się przebudowaną śluzą południową.
